Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizi

Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizi

Özet: Tahkim mekanizması, özellikle farklı ülkelere mensup tarafların dahil olduğu ticari ilişkilerde, sıkça başvurulan bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak ön plana çıkmaktadır. Bu yazıda, ticari ihtilaflar sonucunda yabancı hakem heyetleri nezdinde alınan kararların, Türk hukuk sistemi içerisinde icra kabiliyeti kazanabilmesi için izlenmesi gereken hukuki prosedür ele alınacaktır.

Tahkim, özellikle uluslararası ticari ilişkilerde sıkça tercih edilen alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Farklı ülke vatandaşlarının taraf olduğu sözleşmelerde, taraflar çoğunlukla bağımsız ve tarafsız bir hakem heyeti önünde sorunlarını çözmeyi tercih etmektedir. Ancak yabancı hakemler tarafından verilen kararlar Türkiye’de doğrudan icra edilemez. Bu kararların icra kabiliyeti kazanabilmesi için öncelikle tenfiz edilmesi, yani Türk mahkemeleri tarafından geçerli ve icra edilebilir sayılması gerekir.

Tenfiz Nedir?

Taraflar farklı milliyetlerden olsalar da bir tahkim şartı veya sözleşmesiyle uyuşmazlıklarını yabancı bir hakeme taşıyabilirler. Fakat söz konusu tahkim kararı Türk hukuk düzeninde doğrudan geçerli sayılmaz. Bu kararların icra edilebilmesi için Türk mahkemelerinden tenfiz kararı alınması gerekmektedir. Hangi ülke vatandaşı olduklarından bağımsız olarak, hakemin veya hakem heyetinin yabancı olması durumunda, bu karar Türkiye’de ancak mahkemelerin onayıyla ilam niteliği kazanır. Tenfize dair temel hüküm, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (MÖHUK)’un 60. maddesinde düzenlenmiştir:

MÖHUK m.60/1: “Kesinleşmiş ve icra kabiliyeti kazanmış veya taraflar için bağlayıcı olan yabancı hakem kararları tenfiz edilebilir.”

Yetkili ve Görevli Mahkeme

Yabancı tahkim kararlarının Türkiye’de tenfizi için hangi mahkemenin yetkili ve görevli olduğu da yine MÖHUK m.60/2 hükmüyle açıklanmıştır:

MÖHUK m.60/2: “Taraflar, kararlaştırdıkları yer asliye mahkemesine başvurabilirler. Eğer böyle bir anlaşma yoksa, karar aleyhine tenfiz istenen kişinin Türkiye’deki yerleşim yeri, bu yoksa sâkin olduğu yer, o da yoksa icraya konu malın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir.”

Buna göre görevli mahkeme asliye mahkemesidir. Ancak 5235 sayılı Kanun’un 3. maddesinin 5. fıkrası uyarınca, söz konusu davalara asliye ticaret mahkemeleri heyet halinde bakacaktır:

5235 sayılı Kanun m.3/5-4: “Yabancı hakem kararlarının tanıma ve tenfizine yönelik tüm yargılama safhaları, bir başkan ve iki üyeden oluşan heyet tarafından yürütülür.”

Bu nedenle dava, uyuşmazlığın ticari nitelikte olması durumunda asliye ticaret mahkemesinde açılmalıdır.

Tenfiz Başvurusunda Sunulması Gereken Belgeler

Tenfiz davası açılırken mahkemeye bazı belgelerin sunulması zorunludur. Bu belgeler, MÖHUK m.61/1 kapsamında açıkça sıralanmıştır:

MÖHUK m.61/1:

a) Tahkim anlaşmasının veya tahkim şartının aslı ya da usulüne uygun onanmış örneği.
b) Kesinleşmiş ve bağlayıcılık kazanmış hakem kararının aslı veya onaylı sureti.
c) Bu belgelerin noter tasdikli ve yeminli tercümanlarca yapılmış Türkçe çevirileri.

Bu belgelerin eksiksiz şekilde hazırlanması ve mahkemeye sunulması zorunludur. Hakem kararının apostil şerhi taşıması, uluslararası geçerlilik açısından ayrıca önemlidir.

Harçlar ve Masraflar

Tenfiz davası açılırken alınacak yargılama harcına ilişkin uygulamada iki farklı görüş bulunmaktaydı. Ancak Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2019 tarihli içtihadı, bu davalarda maktu harç alınması gerektiğini ortaya koymuştur:

YHGK, 2017/19-930 E., 2019/812 K., 27.06.2019: Tenfiz davalarında maktu harç alınmalıdır.

Buna rağmen bazı mahkemeler hala nispi harç talep edebilmektedir. Dolayısıyla, dava açmadan önce tercüme, noter onayı, apostil işlemleri ve muhtemel yargılama giderlerinin doğru hesaplanması gerekmektedir.

Mahkemenin İncelemesi Ne Yönde Olur?

Tenfiz davalarında Türk mahkemeleri, hakem kararının içeriğine girerek esas yönünden bir değerlendirme yapmaz. Bunun yerine, kararın Türkiye’de icra edilmesini engelleyebilecek sebeplerin var olup olmadığını denetler. Bu sebepler MÖHUK m.62/1‘de listelenmiştir. Başlıca ret sebepleri şunlardır:

• Taraflar arasında geçerli bir tahkim sözleşmesi bulunmaması

• Kararın Türk kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olması

• Taraflardan birinin usule uygun şekilde temsil edilmemesi veya savunma hakkından yoksun bırakılması

• Hakemlerin seçimi veya yargılama usulünün taraflarca kararlaştırılan yönteme uygun olmaması

• Kararın verildiği ülkede geçerliliğini kaybetmiş olması

Eğer mahkeme bu ret nedenlerinden herhangi birini tespit ederse, tenfiz talebi reddedilecektir.

Tenfiz Kararının Hukuki Sonucu

Mahkeme tenfiz talebini kabul ettiğinde, yabancı hakem kararı Türkiye’de ilam hükmündeki mahkeme kararı statüsünü kazanır. Bu da kararın icra daireleri nezdinde doğrudan icraya konulabilmesi anlamına gelir.

MÖHUK m.57/1: “Yabancı mahkeme veya hakem kararının tanınması veya tenfizine karar verilmesi hâlinde, bu karar Türkiye’de verilmiş bir mahkeme kararı gibi icra olunur.”

Uluslararası ticaretin vazgeçilmez bir parçası olan tahkim, taraflara hızlı ve uzmanlık temelli bir uyuşmazlık çözüm yolu sunar. Ancak yabancı tahkim kararlarının Türkiye’de geçerli hale gelmesi için dikkatle yürütülmesi gereken hukuki bir süreç vardır. Tenfiz davası, hem usuli hem de maddi açıdan doğru planlanmalı; belgeler eksiksiz hazırlanmalı ve yetkili mahkemeye sunulmalıdır. Sürecin doğru yönetilmesi, uluslararası tahkim kararının Türkiye’de etkili şekilde icrası açısından kritik önemdedir.

Av. Onat Pehlivan